Wydział Informatyki
Kierunek studiów Informatyka Poziom i forma studiów pierwszego stopnia inżynierskie stacjonarne
Specjalność / Ścieżka dyplomowania --- Profil kształcenia ogólnoakademicki
Nazwa przedmiotu Pochodne i różnice niecałkowitego rzędu Kod przedmiotu INF1PNR
Rodzaj przedmiotu obieralny
Forma zajęć i liczba godzin W Ć L P Ps T S Semestr 5
26 30 Punkty ECTS 5
Przedmioty wprowadzające Algebra liniowa z geometrią analityczną (INF1ALG),   Analiza matematyczna (INF1AMA),   Równania różniczkowe i różnicowe (INF1RRR),  
Cele przedmiotu

Zapoznanie studentów z teorią oraz zastosowaniami rachunku różniczkowego i różnicowego niecałkowitego rzędu. Studenci zdobędą umiejętności modelowania i analizy systemów dynamicznych z wykorzystaniem operatorów ułamkowych oraz nauczą się implementować algorytmy numeryczne do rozwiązywania równań różniczkowych i różnicowych niecałkowitego rzędu.

Treści programowe

Podstawy rachunku różniczkowego niecałkowitego rzędu. Funkcje specjalne. Równania różniczkowe ułamkowego rzędu. Transformacja Laplace’a. Transformata Z. Układy równań różniczkowych i różnicowych ułamkowego rzędu.

Wykład:
1. Wprowadzenie do rachunku różniczkowego niecałkowitego rzędu – historia, motywacja i zastosowania
2. Funkcje specjalne
3. Definicje i podstawowe pojęcia – różne podejścia do pochodnych i całek ułamkowego rzędu
4. Podstawowe właściwości operatorów ułamkowych ciągłych
5. Równania różniczkowe ułamkowego rzędu
6. Transformacja Laplace’a i zastosowania
7. Układy równań różniczkowych ułamkowego rzędu
8. Transformacja Fourirera i zastosowania
9. Równania różnicowe ułamkowego rzędu
10. Układy równań różnicowych ułamkowego rzędu
11. Transformata Z i zastosowania
12. Metody numeryczne w rachunku różniczkowym ułamkowego rzędu
13. Zaliczenie wykładu

Pracownia specjalistyczna:

1. Implementacja funkcji specjalnych
2. Implementacja operatora ułamkowego rzędu w Pythonie i MATLAB-ie
3. Metody numeryczne w obliczeniach pochodnych niecałkowitego rzędu – implementacja metod Caputo i Riemanna-Liouville’a
4. Rozwiązywanie równań różniczkowych ułamkowego rzędu – zastosowanie metod numerycznych w praktyce
5. Stabilność rozwiązań numerycznych dla równań frakcyjnych – analiza błędów i ich minimalizacja
6. Modelowanie dynamicznych systemów fizycznych z użyciem operatorów ułamkowych – symulacje w MATLAB-ie lub Simulinku
7. Modelowanie systemów różnicowych z użyciem operatorów ułamkowych
8. Filtry frakcyjne w przetwarzaniu sygnałów – implementacja i analiza filtrów
9. Analiza i symulacja chaotycznych układów dynamicznych z operatorami ułamkowymi
10. Zastosowanie równań różnicowych niecałkowitego rzędu w grafach i sieciach neuronowych
11. Symulacje numeryczne układów biologicznych z wykorzystaniem operatorów ułamkowych
12. Implementacja algorytmów różnicowych frakcyjnych
13. Optymalizacja algorytmów obliczeniowych dla równań ułamkowego rzędu
14. Wykorzystanie operatorów ułamkowych w finansowych modelach prognostycznych
15. Porównanie różnych podejść do liczenia pochodnych frakcyjnych – analiza wydajności i dokładności

Metody dydaktyczne

metoda projektów,   wykład informacyjny,  

Forma zaliczenia

Wykład: zaliczenie pisemne
Pracownia specjalistyczna: 5 sprawozdań

Symbol efektu uczenia się Zakładane efekty uczenia się Odniesienie do kierunkowych efektów uczenia się
E1 podstawowe pojęcia oraz definicje rachunku różniczkowego i różnicowego niecałkowitego rzędu, w tym różne sposoby definiowania pochodnych ułamkowego rzędu (Riemanna-Liouville’a, Caputo, Grünwalda-Letnikova) oraz ich własności INF1_W01
INF1_W14
E2 zastosowania rachunku niecałkowitego rzędu w informatyce, inżynierii i naukach ścisłych, w szczególności w modelowaniu procesów dynamicznych, analizie sygnałów, uczeniu maszynowym oraz optymalizacji algorytmów numerycznych INF1_W01
INF1_W14
E3 stosować metody numeryczne do rozwiązywania równań różniczkowych i różnicowych niecałkowitego rzędu oraz implementować algorytmy obliczeniowe w językach programowania takich jak Python, MATLAB czy C++ INF1_U01
INF1_U13
E4 analizować stabilność i dokładność metod numerycznych stosowanych w rachunku różniczkowym niecałkowitego rzędu, a także dobierać odpowiednie metody w zależności od charakterystyki problemu INF1_U01
INF1_U13
Symbol efektu uczenia się Sposób weryfikacji efektu uczenia się Forma zajęć na której zachodzi weryfikacja
E1 zaliczenie pisemne W
E2 zaliczenie pisemne W
E3 wykonanie sprawozdań Ps
E4 wykonanie sprawozdań Ps
Bilans nakładu pracy studenta (w godzinach) Liczba godz.
Wyliczenie
1 - udział w wykładach 26
2 - udział w pracowni specjalistcyzne 30
3 - udział w konsultacjach 4
4 - przygotowanie do zaliczenia wykładu 15
5 - przygotowanie sprawozdań 50
RAZEM: 125
Wskaźniki ilościowe GODZINY ECTS
Nakład pracy studenta związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela 56
(1)+(2)
2.2
Nakład pracy studenta związany z zajęciami o charakterze praktycznym 80
(2)+(5)
3.2
Literatura podstawowa

1. I. Podlubny, Fractional Differential Equations, Academic Press, 1999
2. R. Hilfer (red.), Applications of Fractional Calculus in Physics, World Scientific Publishing, 2000
3. F. Mainardi, Fractional Calculus and Waves in Linear Viscoelasticity: An Introduction to Mathematical Models, Imperial College Press, 2010

Literatura uzupełniająca

1. K.B. Oldham, J. Spanier, The Fractional Calculus: Theory and Applications of Differentiation and Integration to Arbitrary Order, Academic Press, 1974
2. S.G. Samko, A.A. Kilbas, O.I. Marichev, Fractional Integrals and Derivatives: Theory and Applications, Gordon and Breach Science Publishers, 1999
3. R. Herrmann, Fractional Calculus: An Introduction for Physicists, World Scientific Publishing, 2014
4. V.E. Tarasov, Fractional Dynamics: Applications of Fractional Calculus to Dynamics of Particles, Fields, and Media, Springer, 2011

Jednostka realizująca Katedra Matematyki Data opracowania programu
Program opracował(a) dr hab. Dorota Mozyrska 2025.03.02